PLANOWANE POSTANOWIENIA TZW. DYREKTYWY WORK-LIFE BALANCE
Od 2 sierpnia 2022 r. wchodzą kolejne zmiany w prawie ubezpieczeń społecznych zgodnie z Dyrektywą (UE) 2019/1158 Parlamentu Europejskiego i Rady tzw. Dyrektywy work-life balance (dalej: „Dyrektywa”), która dotyczy przywrócenia równowagi między życiem zawodowym a rodzinnym pracowników, a także wyrównania szans kobiet na rynku pracy w związku z opieką nad dzieckiem.
Przedmiotem art. 4 Dyrektywy jest urlop ojcowski. Zgodnie z ust. 1 państwa członkowskie zobowiązane są do wprowadzenia rozwiązań mających na celu przyznanie ojcom, a także opiekunom dziecka, urlopu ojcowskiego w wymiarze 10 dni roboczych, które przysługują w sytuacji narodzenia się dziecka pracownika lub pracownicy. W gestii ustawodawcy krajowego pozostawiono kwestię wykorzystania urlopu ojcowskiego częściowo przed narodzinami dziecka, a także możliwości wykorzystania urlopu tylko i wyłącznie po narodzinach dziecka. Dodatkowo państwa członkowskie mogą zadecydować o wprowadzeniu elastycznych zasad wykorzystania urlopu.
Art. 5 Dyrektywy wprowadza zasadę, iż każdy pracownik ma indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze czterech miesięcy do wykorzystania przed osiągnięciem przez dziecko określonego wieku (maksymalnie 8 lat) – kwestia ta pozostaje w gestii państw członkowskich. Ideą tego przepisu jest zapewnienie, aby każdy z rodziców mógł wykonywać swoje prawo do urlopu rodzicielskiego skutecznie i przede wszystkim, na równych zasadach. Dodatkowo zastrzeżono, iż dwa miesiące urlopu rodzicielskiego nie mogą być przenoszone między małżonkami – służyć to ma aktywizacji ojców w procesie wychowywania nowo narodzonego dziecka a także wyrównywaniu szans kobiet na rynku pracy.
Zmiany dotknęły również urlop opiekuńczy, o którym mowa w art. 6 Dyrektywy. Pracownikom przyznano 5 dni roboczych urlopu w ciągu roku. Urlop ten może być przyznany ze względu na krewnego, który wymaga opieki, ale tylko w konkretnej sytuacji. Pojęcie krewnego na gruncie dyrektywy rozumiane jest dosyć szeroko, albowiem oznacza syna, córkę, matkę, ojca, małżonka lub małżonkę, partnera lub partnerkę pozostających w związku partnerskim, jeżeli prawo krajowe przewiduje instytucję związku partnerskiego.
Nowa instytucja prawa ubezpieczeń społecznych pojawi się wraz z art. 7 Dyrektywy. Przewiduje on czas wolny od pracy z powodu działania siły wyższej. Owa siła wyższa odnosi się do pilnych spraw rodzinnych, które spowodowane są chorobą lub wypadkiem. Natychmiastowa obecność pracownika musi być niezbędna w takiej sytuacji.
Należy również wspomnieć o art. 9 Dyrektywy. Jest to przepis, którego celem jest osiągnięcie elastycznej organizacji pracy, a co za tym idzie zapewnienie pełniejszej realizacji równowagi work-personal rodziców lub opiekunów. Przepis tego artykułu zapewnia pracownikom oraz opiekunom, posiadającym dzieci do określonego wieku – co najmniej do 8 lat – prawo do występowania z wnioskiem o elastyczną organizację pracy rodzica lub opiekuna, celem umożliwienia sprawowania opieki nad dzieckiem. Elastyczność może polegać przede wszystkim na odpowiedniej zmianie rozkładu czasu pracy, zmianie wymiaru czasu pracy, albo np. na wprowadzeniu pracy zdalnej (albo hybrydowej). Zgodnie ze zd. 2 ust. 1 tego artykułu zastrzega się jednak, iż elastyczna organizacja pracy może być w rozsądny sposób ograniczona, zatem nie ma ona charakteru absolutnego.